مطالعه خشکسالیها و ترسالیهای استان قزوین (با استفاده از شاخص های خشکسالی جهت تعیین مناسب ترین شاخص خشکسالی)

چکیده خشکسالی یک پدیده طبیعی و تکرار شدنی است و در واقع بخش جدایی ناپذیری از نوسانات اقلیمی است که می تواند در هر منطقه جغرافیایی حادث شود. در این تحقیق داده های مربوط به بارش ماهانه و سالانه 17 ایستگاه در سطح سه استان همدان، قزوین و زنجان طی یک دوره آماری (1986 - 2010) جهت برآورد سال های خشک و مرطوب مورد استفاده قرار گرفته است. شاخص های خشکسالی به کار رفته در پژوهش حاضر شامل شاخص معیار بارش سالانه (siap)، نمره استاندارد (zsi)، درصد از نرمال (pnpi)، دهک های بارندگی (di)، ناهنجاری بارندگی (rai)، بارش استاندارد شده (spi) می باشد. بر این اساس وضعیت رطوبتی منطقه، به 9 طبقه رطوبتی تقسیم بندی گردید. فراوانی وقوع هریک از وضعیتهای رطوبتی محاسبه گردید. به طور معمول برای داشتن روند خشکسالی نقشه تهیه می گردد. به منظور شناخت مناطق مستعد خشکسالی و تعیین وضعیت و گستره فعلی خشکسالی ها، اقدام به پهنه بندی خشکسالی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و روش میانیابی معکوس فاصله (idw) گردید. سپس به منظور تعیین بهترین شاخص در سطح منطقه از کمینه بارندگی و ضریب همبستگی بین مقادیرکمی شده و مقادیر بارندگی استفاده شد. نتایج نشان داد که شاخص های siap، di ، rai هم از نظر تقارن وقوع کمینه بارندگی با دو وضعیت خشکسالی بسیار شدید و شدید و هم از نظر میانگین همبستگی و انحراف معیار نسبت به دیگر شاخص های مورد مطالعه بهتر بوده، از این رو نسبت به دیگر شاخص ها در تعیین خشکسالی های هواشناسی برتر بوده اند. در حالیکه شاخص pnpi از گزارش خشکسالی شدید و بسیار شدید قاصر است. ضمن اینکه zsi نیز نتایج تقریباً مشابه و همسویی با شاخصspi داشته است. بر این اساس در انتخاب مناسب ترین شاخص جهت تحلیل وضعیت خشکسالی در طی سال های یک دوره طولانی مدت، شاخص هایsiap،di و rai در جایگاه نخست، شاخص بارش استاندارد شده (spi) در جایگاه دوم، شاخص zsi در جایگاه سوم و شاخص pnpiدر جایگاه چهارم قرار می گیرد. سه شاخص siap ،di و rai بیشترین کارآیی را جهت پایش خشک سالی هواشناسی دارا هستند.